Hükmedilen Ceza Miktarlarının İnfaz Hukuku Kapsamında Hükümlüye Yansıyışı

Ceza yargılaması neticesinde verilen mahkumiyet hükmünün miktarı ile halk arasında yatar olarak bilinen, sanığın ceza infaz kurumunda geçirmesi gereken süre arasındaki farkın her suça göre değişkenlik gösterdiği bir gerçektir. Kapalı ceza infaz kurumu ile açık ceza infaz kurumunun aralarındaki fark bir yana, açık ceza infaz kurumunun bile kendi içinde hükümlülerin ceza miktarlarına göre, yaşlarına göre, kişilerin becerisine göre değişkenlik gösteren infaz usulleri bulunmaktadır. Örneğin açık ceza infaz kurumunda bulunan iki mahkumdan biri hafta sonları hariç, her gün saat 19.00'da girmek ve ertesi gün saat 07.00'de çıkmak suretiyle geceleri infazını çekebilmekteyken diğeri bu usulden faydalanamamaktadır. Sık sık yapılan yeni düzenlemeler kafa karışıklığına sebep olmakta ve bunun sonucunda cezası kesinleşen hükümlünün yeterince aydınlatılmadığı, cezasını ne şekilde çekeceğini bilmediği görülmektedir. Bu makalede kanunlar ve yönetmelikler birlikte ele alınarak cezaların infazının ne şekilde gerçekleştirildiği anlatılacaktır. Açık cezaevi izin saatlerinden kimin faydalanacağı incelenecektir.

NOT: Kafa karışıklığına sebep olamamak maksadıyla 30.03.2020 tarihinden sonra işlenen suçların infaz rejimi ele alınacak olup bu tarihten önce işlenen suçlar için lütfen başka makaleleri inceleyiniz.

Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun

Koşullu Salıverilme, Mükerrirlere Özgü İnfaz Rejimi ve

Denetimli Serbestlik Tedbiri

1-) Yetişkinler Açısından Hapis Cezaların İnfazı

18 yaşını doldurmuş hükümlülerin koşullu salıverilmeden yararlanabilmek için mahkûmun kurumdaki infaz süresini iyi hâlli olarak geçirmesi gerekir.

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar yirmidört yılını, diğer süreli hapis cezalarına mahkûm edilmiş olanlar cezalarının yarısını(1/2) infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. (Bu arada değinmekte fayda var ''koşullu salıverilme'' ve ''şartlı tahliye'' aynı anlama gelmektedir, aynı sistemdir.)

Ancak aşağıdaki istisnalarda koşullu salıverilme oranı 2/3 olarak uygulanır!

a) Kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82 ve 83) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

b) Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan (madde 87, fıkra iki, bent d) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

c) İşkence suçundan (madde 94 ve 95) ve eziyet suçundan (madde 96) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

d) Cinsel saldırı (madde 102, ikinci fıkra hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki (madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) ve cinsel taciz (madde 105) suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

e) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan (madde 102, 103, 104 ve 105) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,

f) Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

g) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,

h) Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından (madde 326 ilâ 339) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar, cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler

Koşullu salıverilme kişiye verilen ikinci bir şanstır ve herkes bundan faydalanacak diye bir kaide yoktur. Kanunda da belirtildiği üzere hükümlünün cezaevinde geçirdiği süreyi İYİ HALLİ olarak geçirmesi gerekmektedir. Buna karşılık denetimli serbestlik herkese uygulanan bir kurumdur. Kişinin koşullu salıverilmesine 1 yıl kala hayata adapte olması için uygulanan bir sistemdir. Denetimli serbestlikten herkes faydalanabilirken koşullu salıverilmeden faydalanmak için bazı şartların bir arada olması gerekmektedir.

ÖRNEK

1) Nitelikli hırsızlık suçundan 6 yıl 3 ay ceza almış bir kişinin tabiri caizse ''yatarı'' 3 yıl 1,5 aydır çünkü istisna suçlardan değildir ve 1/2'sini iyi halli olarak cezaevinde geçirdikten sonra koşullu salıverilmeye hak kazanmaktadır. İşin neticesinde 1 yıl da denetimli serbestlik hakkı olduğu için toplam cezaevinde geçireceği süre 2 yıl 1 buçuk ay olacaktır. Yargılama esnasında tutuklu geçirdiği bir süre varsa örneğin 4 ay tutuklu kaldı bu süre de sonuç cezadan düşecek 1 yıl 7 buçuk ay gibi bir süreyi hükümlü cezaevinde geçirecektir.

2) Cinsel saldırı suçundan 12 yıl ceza almış bir kişinin cezaevinde geçirmesi gereken süre ise yukarıda belirtilen istisna suçlardan olduğu için 2/3 olarak uygulanacak ve hükümlü iyi halli olarak geçireceği 8 yıldan sonra koşullu salıverilmeden faydalanabilecektir. Fakat yine denetimli serbestlik kurumu devreye girecek ve kişi 7. yılda denetimli serbestlikten faydalanarak koşullu salıverilecektir.

3) 2 yıl ceza almış bir kişinin cezası ise 1/2 uygulanmak suretiyle 1 yıla düşecektir. Kalan 1 yıl denetimli serbestlik süresi miktarı kadar olduğu için kişi doğrudan denetimli serbestlikten faydalanabilecektir.

2-) Birden Fazla Cezanın İnfazı

a) Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuzaltı,

b) Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuz,

c) Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuzaltı,

d) Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuz,

e) Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla yirmisekiz yıldır.

Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkûmiyet hâlinde; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuzaltı yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.

Koşullu salıverilme oranı üçte ikiden fazla olan suçlar bakımından ise tabi oldukları koşullu salıverilme oranı uygulanır. Ancak, bu süreler;

a) Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde kırk,

b) Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuzdört,

c) Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla kırk,

d) Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuzdört,

e) Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuziki yıldır.

3-) Uyuşturucu Veya Uyarıcı Madde İmal Ve Ticareti Suçları Ve Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlarda Koşullu Salıverilme Oranı

Uyuşturucu Veya Uyarıcı Madde İmal Ve Ticareti Suçları Ve Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlarda Koşullu Salıverilme Oranı 3/4 Olarak Uygulanır.

ÖRNEK

Uyuşturucu ticaretinden 40 yıl ceza alan bir kişi infaz kanununa göre koşullu salıverilmeden 30 yıl sonra faydalanabilecektir. Peki bu kişi uyuşturucu ticaretinden iki farklı süreli hapis cezası alsa ne olacaktı? Örneğin uyuşturucu ticaretinden 30 yıl ve 10 yıl süreli hapis cezası alan bir kişinin cezası ne kadar olabilecektir? Bu durumda kanun gereği kişi en fazla 32 senesini cezaevinde geçirecektir. 200 yıl da ceza alsa en fazla 32 senesini iyi halli olarak geçirdikten sonra koşullu salıverilmeden faydalanabilecektir

4-) Ceza İnfaz Kurumlarında Cezanın Çektirilme Usulü

CEZA İNFAZ KURUMLARININ YÖNETİMİ İLE CEZA VE GÜVENLİK TEDBİRLERİNİN İNFAZI HAKKINDA YÖNETMELİK

Bu Yönetmeliğin amacı, ceza infaz kurumlarının yönetimine, ceza ve güvenlik tedbirlerinin ne şekilde yerine getirileceğine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

1) İnfaz hâkimi, hükümlünün talebi üzerine kasten işlenen suçlarda toplam bir yıl altı ay, taksirle öldürme suçu hariç olmak üzere taksirle işlenen suçlarda ise toplam üç yıl veya daha az süreli hapis cezasının;

a) Her hafta cuma günleri saat 19.00'da girmek ve pazar günleri aynı saatte çıkmak suretiyle hafta sonları,

b) Hafta sonları hariç, her gün saat 19.00'da girmek ve ertesi gün saat 07.00'de çıkmak suretiyle geceleri ceza infaz kurumlarında çektirilmesine karar verebilir. Görüldüğü üzere kanun koyucu burada hükümlünün menfaatine göre hareket etmiş ve kasten işlenen bir suçan dolayı 1,5 yıldan az ceza alan kişilerin cezsasını, cezaevini bir otel şeklinde kullandırtmak biçiminde çekmesinin önünü açmıştır. (açık cezaevi izin saatleri)

2)

a) Kadın, çocuk veya altmış beş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm oldukları toplam bir yıl,

b) Yetmiş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm oldukları toplam iki yıl,

c) Yetmiş beş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm oldukları toplam dört yıl,

veya daha az süreli hapis cezasının konutunda çektirilmesine infaz hâkimi tarafından karar verilebilir.

(3) Toplam beş yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkûm olan veya adli para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilen hükümlülerden 5275 sayılı Kanunun 16 ncı maddesinin üçüncü fıkrasında belirlenen usule göre maruz kaldığı ağır bir hastalık veya engellilik nedeniyle ceza infaz kurumu koşullarında hayatını yalnız idame ettiremeyeceği tespit edilenlerin cezasının konutunda çektirilmesine infaz hâkimi tarafından karar verilebilir.

(4) Doğum yaptığı tarihten itibaren altı ay geçen ve toplam üç yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkûm olan ya da adli para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilen hükümlü kadınların cezasının konutunda çektirilmesine infaz hâkimi tarafından karar verilebilir. Bu fıkra uyarınca talepte bulunulabilmesi için kadının doğum yaptığı tarihten itibaren bir yıl altı ay geçmemiş olması gerekir. Konutta infaza karar verdikten sonra çocuk ölmüş veya anasından başka birine verilmiş olursa infaz hâkimi konutta infaz uygulamasına ilişkin kararını kaldırır.

(5) Cezanın özel infaz usulüne göre çektirilmesine karar verilenler hakkında tabi oldukları infaz rejimine göre koşullu salıverilme hükümleri uygulanır. Ancak, 5275 sayılı Kanunun 105/A maddesi hükümleri uygulanmaz.

(6) Cezanın özel infaz usulüne göre çektirilmesi kararı, infaza başlandıktan sonra da verilebilir.

(7) İnfaz hâkimi talep üzerine, cezanın özel infaz usulüne göre çektirilmesi sırasında bu usulün uygulanmasına son verebilir. Özel infaz usulünün gereklerine geçerli bir mazeret olmaksızın uyulmaması hâlinde ise bu usulün uygulanmasına son verilir ve bu hâlde infaza açık ceza infaz kurumunda devam edilir. Özel infaz usulüne göre geçirilen süre, infaz aşamasında mahsup edilir. Bu fıkranın uygulandığı hâllerde 5275 sayılı Kanunun 105/A maddesi hükümleri uygulanmaz.

(8) Bu madde hükümlerine göre verilen kararlara itiraz yolu açıktır.

(9) Üçüncü ve dördüncü fıkra hariç, bu madde hükümleri;

a) Terör suçları ile örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçlarından ya da örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlardan mahkûm olanlar,

b) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan mahkûm olanlar,

c) Adlî para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilenler,

ç) Koşullu salıverilme kararının geri alınması nedeniyle cezası aynen infaz edilenler,

hakkında uygulanmaz.

5-) Koşullu Salıverilmenin İhlalinin Sonuçları

Koşullu salıverilme ile infaz son bulmaz, hükümlü kalan cezasını sivil hayatında geçirerek tamamlar. Örnekle gitmek gerekirse istisna olmayan suçtan dolayı 15 yıl ceza almış bir kişi bu cezanın yarısını infaz kurumunda geçirecek (denetimli serbestlik çıkartılıldığında 6,5 yıl) kalan 8,5 yıl boyunca kasten hiçbir suça karışmamış olması halinde 8,5 yıl sonra cezası infaz edilmiş sayılacaktır. Fakat hükümlü ceza evinden çıktıktan 2 yıl sonra kasten bir suç işlerse koşullu salıverilme kararı kaldırılacak ve kalan süreyi koşulsuz şartsız cezaevinde geçirecektir.

ÖRNEK

Müebbet hapis cezası alan bir kişi 24 yılını iyi halli olarak cezaevinde geçirdikten sonra koşullu salıverilmeden faydalanabilir. Bu kişi 24 yılını geçirdikten sonra cezaevinden çıktı ve 1 sene sonra bir kişiyi yaraladı diyelim. Bu durumda koşullu salıverilme kalkacak ve kişi ömür boyu cezaevinde kalacaktır. Çünkü müebbet hapis cezası ömür boyu devam eder. 24 yıl yalnızca koşullu salıverilme süresidir.

Genel hatlardan ziyade, uygulamada meslektaşlarımızın ve hatta bizim bile kafa karışıklığına sebep olan bazı noktalara değindik. Elbette ki infaz rejimi ancak bir kitapla anlatılabilecek kadar geniş bir alandır fakat püf noktaların size yardımcı olabileceğini düşünüyoruz. Umarım faydası olmuştur.